Bazı kullanıcılar sahip oldukları yada almayı düşündükleri bilgisayarlar hakkında çok az bilgi sahibidirler. Ve bundan memnundurlar. Bazı kullanıcılar ise bilgisayarlar hakkında hiçbir şey bilmemektedirler ve onlarda bu durumdan memnundur. Bir diğer grup kullanıcılar ise – ülkemizde bu grup azınlıktadır – bilgisayarlar hakkında yeterli bilgiye sahiptirler ve sistemlerinde bir sorun çıktığında yada sistemlerini yenilemek istediklerinde ne yapmaları gerektiğini bilirler. Bilgisayar sistemi yada bellek özellikleri hakkında uygun seçimi ve doğru işlemleri yapabilmek çok önemlidir. Çünkü bu tüm sisteminizi ve sisteminizden alacağınız verimi ve sizin memnuniyetinizi etkileyecektir. Bu bölümde sizi bellek hakkında daha fazla bilgilendirerek sahip olduğunuz yada almayı düşündüğünüz sistem hakkında daha fazla bilgi sahibi olmanızı sağlayacağız.

MODÜL FORM FAKTÖRLERİ

Belleği sınıflandırmanın en kolay yolu “form faktörü” ne göre sınıflandırmaktır. Bir belleğin form faktörü, belleğin boyunu ve pin konfigürasyonunu gösteren özelliklerdir. Birçok bilgisayar sadece tek bir bellek form faktörüne uygun belle yuvaları bulunur. Bazı bilgisayarlar ise birden fazla bellek form faktörü takılabilecek şekilde tasarlanmıştır. Böylece kullanıcı iki yada daha fazla form faktörü arasında seçim yapabilmektedir. Bu tür tasarımlar genellikle endüstrini geçiş dönemlerinde yapılmaktadır. Çünkü hangi bellek teknolojisinin daha baskın olarak kullanılacağı yada hangisinin daha fazla talep edileceği bilinmemektedir.

SIMM’ler

Daha önce anlattığımız gibi SIMM, Single In-Line Memory Module tanımının kısaltmasıdır. SIMM’ler ile bellek yongaları modüler devre plakaları üzerine yerleştirilerek anakart üzerindeki bellek yuvalarına takılıp çıkartılabiliyordu.

İlk SIMM’ler bir defada 8bit veri aktara biliyordu. Daha sonraları işlemciler verileri 32 bit’lik veriler halinde okumaya başlayınca bir kerede 32birt veri sağlayabilen daha geniş SIMM’ler geliştirildi. Bu iki farklı SIMM türünü birbirinden ayırabilmenin en kolay yolu pin yada konnektörlerin sayısına bakmaktır. İlk SIMM’ler de 30 pin vardır, daha sonra üretilen SIMM’ler de ise 72 pin bulunmaktadır. Bu yüzden 30-pin SIMM ve 72-pin SIMM şeklinde de adlandırılırlar.

30-pin SIMM ve 72-pin SIMM arasındaki bir diğer önemli farkta; 72-pin SIMM’in 30-pin SIMM’den 1,9cm kadar uzundur ve pin’lerin olduğu kısımda plakanın ortasında bir çentik vardır. Aşağıdaki resimde iki farklı SIMM tipi görülmektedir.

DIMM’ler

Dual In-line Memory Module yada kısaca DIMM, SIMM’e oldukça benzemektedir. Tıpkı SIMM’ler gibi birçok DIMM bellek yuvalarına dikey olarak yerleştirilir. İki bellek türü arasındaki temel fark SIMM’de PCB’nin iki yüzündeki pinlerin elektrik temasının birlikte alması ve DIMM’de PCB’nin iki yüzündeki pinlerin elektrik temasını ayrı ayrı almasıdır.

168-pin DIMM’ler, bir defada 64 bit veri aktarımı yaparlar ve genellikle 64-bit yada geniş veriyolunu destekleyen sitemlerde kullanılırlar. 168-pin DIMM’ler ile 72-pin SIMM’ler arasında bazı fizksel farklar şöyle sıralanabilir: modül uzunluğu, modül üzerindeki çentik sayısı, modülün yuvaya takılma biçimi. Bir diğer önemli fark olarak da 72-pin SIMM’lerin yuvaya hafif bir açı ile yerleştirilmesi buna karşın 168-pin DIMM’lerin bellek yuvasına tam olarak oturması ve anakart yüzeyine göre tam dik konumda olmasıdır. Aşağıdaki resimde 168-pin DIMM ve 72-pin SIMM arasındaki fark gösterilmektedir.

SO DIMM’ler

Genellikle notebook bilgisayarlarda kullanılan bellek tipine Small Outline DIMM yada kısaca SO DIMM adı verilir. DIMM ile SO DIMM arasındaki fark adından da anlaşılacağı gibi SO DIMM’in notebook bilgisayarlarda kullanılacağı için standart DIMM’den daha küçük olmasıdır. 72-pin SO DIMM 32 bit’i ve 144-pin SO DIMM 64 bit’i destekler.

RIMM’ler ve SO-RIMM’ler

RIMM, Direct Rambus bellek modülünün ticari markasıdır. RIMM’ler DIMM’lerwe benzerler ancak pin sayıları ve çentik yapıları farklıdır. RIMM’ler verileri 16-bitlik paketler halinde aktarırlar. Hızlı erişim be aktarım hızı nedeniyle modüller daha fazla ısınır. Modülün ve yongaların aşırı ısınmasını önlemek için RIMM modüllerinde modülün her iki yüzünü kaplayan “ısı dağıtıcısı” adı verilen alüminyum kılıf kullanılır.

SO-RIMM, SO DIMM’e benzer fakat Rambus teknolojisi kullanılarak üretilmiştir.

FLASH BELLEK

Flash bellek, güç kesildiğinde silinmeme, yeniden yazılabilme ve kararlı bir yapıya sahip olması ile bellek ve sabit disk özelliklerinin bir araya geldiği bir üründür. Flash bellek, elektronik verileri tıpkı DRAM gibi bellek hücrelerinde saklar, ancak bir sabit disk gibi çalışarak güç kesildiğinde içerisinde ki verilerin silinmemesini sağlar. Yüksek hızı, dayanıklılığı ve düşük güç gereksinimi ile flash bellek pekçok alanda kullanılmak için idealdir. Örneğin; Dijital fotoğraf makineleri, cep telefonları, yazıcılar, avuçiçi bilgisayarlar, çağrı cihazları ve ses kaydedici cihazlar….

PC CARD ve KREDİ KARTI BELLEK

SO DIMM’ler popüler olmadan önce birçok notebook belleği özel bir tasarıma sahip olarak üretiliyordu. Sizde bilirsiniz ki üreticiler için standart bileşenler kullanılarak üretim yapılması maliyeti düşürür. Bu yüzden bir süre sonra tüm üreticiler PC Card’larda “credit card” ambalajlama biçimini kullanmaya başladılar. Bu modüllere PC Card denmesinin sebebi PC Card’ları ile aynı görünüme sahip olmalarıydı, birçok kullanıcı bu bellek kartlarının PC Card’lar ile aynı olduğunu ve PC Card yuvalarına uyacaklarını düşündüler. Bu bellek türü “Kredi Kartı Bellek” olarak da adlandırıldı çünkü boyutları kredi kartı ile aynıydı. Küçük boyutu sayesinde kredi kartı bellek, yerin sınırlı olduğu notebook gibi uygulamalar için ideal bir üründü.

PC Card’lar PCMCIA (Personal Computer Memory Card International Association) standartların uygun olan input/output – girdi/çıktı protokolünü kullanırlar. Bu standart, network adaptörleri, fax/modem yada sabit disk gibi input/output cihazlarının notebook bilgisayarlara kolayca bağlanabilmesi için geliştirilmiştir. PC Card bellek notebook bilgisayarların PC Card yuvasına uygun olarak üretilen kart tiplerine benzediği için bir çok kullanıcı bu bellek modüllerinin PC Card yuvalarında da kullanılabileceğini düşünmüşlerdir. Ancak RAM’ler PCMCIA kart olarak üretilmezler çünkü bu teknoloji işlemcinin belleğe yeterindece hızlı erişimini sağlamaz. Halen kullanılan PC Card bellekler, Flash bellektirler.

Dışardan bakıldığında kredi kartı bellek tipik bellek modülü özelliklerine sahip değilmiş gibi görünür ancak iç kısmına bakıldığında standart TSOP bellek yongalarının bulunduğu görülür

Bu bölümde en çok kullanılan bellek teknolojilerinden bahsedeceğiz. Aşağıdaki tablo belleğin gelişimini ana hatları ile göstermektedir.

TANITIM YILI	TEKNOLOJİ	HIZ SINIRI
1987	FPM	50ns
1995	EDO	50ns
1997	PC66SDRAM	66MHz
1998	PC100 SDRAM	100MHz
1999	RDRAM	800MHz
1999/2000	PC133 SRAM	133MHz (VCM seçeneği ile)
2000	DDR SDRAM	266MHz
2002	RDRAM	1066MHz
2002	DDR SDRAM	333Mhz
2003	DDR SDRAM	400Mhz
2003	DDR SDRAM	500Mhz

TEMEL YONGA TEKNOLOJİLERİ

Genel olarak bellek modüllerini boyutlarından dolayı fiziksel olarak ayırmak kolaydır. Ancak bazı durumlarda aynı görünüşe sahip modüller farklı teknolojilere ait olabilir, bu nedenle görünüşü aynı olan modüller farklı türde olabilirler. Örneğin 168-pin DIMM, EDO, SDRAM yada diğer bir bellek tipine ait olabilir. Belleğin türünü kesin olarak söylemenin tek yolu vardır: Üzerindeki yongaların işaretleri kontrol edildiğinde belleğin türü kesin olarak belirlenir, çünkü her DRAM üreticisi yonga teknolojisini belirtmek için farklı işaretler ve parça kodları kullanır.

FAST PAGE MODE (FPM)

Geçmişte DRAM’in bilgisayarlarda en çok kullanılan türü. O kadar çok kullanılıyordu ki insanlar bu bellekleri “FPM” değil “DRAM” olarak isimlendiriyorlardı. FPM daha eski teknolojilerden farklı olarak, aynı satır üzerindeki verilere daha hızlı biçimde erişmektedir.

EXTENDED DATA OUT (EDO)

1995 yılında yeni bir bellek türü geliştirildi. FPM’ye benzemesine rağmen verilere daha hızlı ulaşmasını sağlayan ardışık bellek erişimi yöntemine sahipti. Bunun anlamı bellek kontrolörünün adresleme sürecinde bazı adımları atlayarak zaman kazanmasıydı. EDO’da, işlemcinin belleğe erişim süresi FPM’den %10-15 daha hızlıdır.

SYNCHRONOUS DRAM (SDRAM)

SDRAM 1996 yılının sonlarına doğru sistemlerde görülmeye başlandı. Daha önceki teknolojilerden farklı olarak, kendisini işlemcinin zamanı ile senkronize edecek şekilde tasarlanmıştı. Bu da bellek kontrolörünün istenilen verinin ne zaman hazır olacağını kesin olarak bilmesini sağlıyordu. Böylece işlemcinin bellek erişimleri sırasında daha az beklemesi sağlandı. SDRAM yongaları ayrıca interleaving ve burst modu gibi avantajlara da sahiptiler. Buda bellek erişiminin daha hızlı olmasını sağlıyordu. SDRAM modülleri kullanılacakları sisteme göre farklı hızlarda üretilmektedirler. Böylece sistemin saat hızı ile en iyi biçimde senkronize olmaktadırlar. Örnek olarak PC66 SDRAM 66MHz’de çalışır, PC100 SDRAM 100MHz’de çalışır, PC133 SDRAM 133MHz’de çalışır. Daha hızlı SDRAM modüller geliştirmek için çalışmalar yapılmaktadır.

DOUBLE DATA RATE SYNCHRONOUS DRAM (DDR SDRAM)

DDR SDRAM; SDRAM teknolojisinin geliştirilmiş biçimidir. Bu teknoloji;bellek yongasına saat devrinin düşme ve yükselme anlarında çalışma imkanı vermektedir. Örnek olarak, 100 ve 133MHz saat devri hızı olan DDR SDRAM modüller; verileri 200MHz yada 266MHz hızında işlemektedir. DDR SDRAM kullanan sistemler 2000 yılı sonunda kullanılmaya başlanmıştır.

DIRECT RAMBUS

Direct Rambus, geleneksel bellek tasarım biçimlerine meydan okuyan yeni bir DRAM mimarisi ve arayüzüne sahip bir teknolojidir. Direct Rambus daha önceki bellek teknolojilewri ile karşılaştırıldığında çok yüksek hıza sahip bir teknolojidir. Verileri dar denilebilecek 16-bit’lik Direct Rambus Channel adı verilen veri yolundan 800MHz hız ile aktarmaktadır. Bu yüksek hızlı saat durumu “double clocked” olarak adlandırılır. Çünkü bu işlem devrinin düşme ve yükselme anlarında işlem yapılmasına imkan tanır. Ayrıca RDRAM modülü saniyede 1.6 gigabyte veri aktarabilme gücüne sahiptir. Bu miktar 100Mhz SDRAM’in bant genişliğinin iki katıdır.

Ana bellekte kullanılma üzere tasarlana yonga teknolojilerinden ayrı olarak, video ve grafik uygulamalarında kullanılmak üzere özel olarak geliştirilmiş bellek teknolojileri de vardır. Şimdi bu teknolojilere bir göz atalım.

VİDEO VE GRAFİK UYGULAMALARI İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ BELLEK TEKNOLOJİLERİ

VIDEO RAM (VRAM)

VRAM, FPM teknolojisinin video versiyonudur denilebilir. VRAM tipik olarak bir yerine iki girişe sahiptir, birinci giriş görüntülerin yenilenme işlemleri için, görüntü verilerinin değişimi içindir. Böylece standart DRAM’in video uygulamalarında gösterdiği performanstan daha yüksek bir performans elde edilir. Ancak VRAM, standart DRAM’e göre daha pahalıdır. Bu nedenle sistem üreticileri video uygulamaları için standart DRAM kullanabilirler, ancak bu elbette tüketicinin performans ve kullanım alanı talebine bağlıdır.

WINDOW RAM (WRAM)

WRAM’de grafik ağırlıklı uygulamalar için geliştirilmiş çift girişe sahip bellek türlerindendir. WRAM, EDO özelliklerini desteklemesiyle ve görüntü girişinin daha küçük olması özellikleriyle VRAM’den farklıdır. Ayrıca VRAM’den %25 daha geniş bant genişliğine sahiptir ve daha ucuzdur.

SYNCHRONOUS GRAPHICS RAM (SGRAM)

SGRAM, özel grafik işlemleri için okuma/yazma özelliklerine sahip video belleğidir. SGRAM verilere tek tek değil bloklar halinde erişilmesine ve üzerlerinde değişiklik yapılmasına imkan verir. Bloklar halinde işlem yapma; okuma-yazma sayılarını düşürür, bellek ve grafik kontrolörünün performansını arttırır.böylece süreç daha verimli hale gelir.

BASE RAMBUS ve CONCURRENT RAMBUS

Ana bellek alanında çalışmalara başlanmadan önce Rambus teknolojisi video bellekleri alanında kullanıldı. Ana belleklerde şu anda kullanılmakta olan teknolojiye Direct Rambus olarak adlandırılmaktadır. Rambus ‘ın daha önceki iki tipi Base Rambus ve Concurrent Rambus olarak adlandırılırlar. Her iki tür de grafik tabanlı bilgisayarlarda ve iş istasyonlarında, dijital televizyonlarda ve video oyunu uygulamalarında kullanılır. (Örneğin 1994 yılında Nintendo 64’te kullanıldı.

Bölüm 5 : Bir Modülün Kapasitesi Nasıl Belirlenir << Anasayfa >> Bölüm 7 : Diğer Bellek Teknolojileri